چه اقداماتی باید پیش از جراحی انجام شود و چه مراقبتی پس از آن لازم است؟

راهنمای اقدامات پیش از جراحی و مراقبت‌های پس از آن
تیم محتوای ایران نوبت
1403/12/22

اهمیت آمادگی برای موفقیت جراحی

اهمیت آمادگی برای موفقیت جراحی
جراحی، یکی از مؤثرترین و پرکاربردترین روش‌های درمانی در علم پزشکی به شمار می‌رود که نه تنها برای درمان بیماری‌ها و مشکلات ساختاری بدن، بلکه برای اصلاح ناهنجاری‌ها و بهبود کیفیت زندگی افراد نیز انجام می‌شود. این فرآیند می‌تواند به دلایل مختلفی از جمله رفع درد مزمن، بازسازی عملکرد عضو، یا بهبود ظاهر فیزیکی انجام گیرد.
با این حال، جراحی تنها محدود به زمان حضور در اتاق عمل نیست؛ بلکه مجموعه‌ای از اقدامات پیش‌گیرانه، مراقبت‌های دقیق و هماهنگی بین بیمار و تیم درمانی است که موفقیت نهایی را تضمین می‌کند. رعایت کامل نکات پیش از جراحی، مانند آماده‌سازی روانی و جسمی، و همچنین مراقبت‌های صحیح پس از آن، نقش اساسی در پیشگیری از عوارض احتمالی، کاهش مدت زمان بستری و تسریع روند بهبود دارد.

اقدامات ضروری پیش از جراحی

پذیرش بیمار

در مرحله نخست پذیرش، اطلاعات بیمار شامل نام، نوع جراحی، نام پزشک و بخش بستری در سیستم ثبت شده و به‌صورت چاپ‌شده روی دستبندی قرار می‌گیرد که به مچ دست بیمار بسته می‌شود. این دستبند تا زمان ترخیص باید حفظ شود، زیرا یکی از ابزارهای کلیدی در شناسایی صحیح بیمار در طول بستری است.

رضایت‌نامه پزشکی

پیش از جراحی، بیمار باید با آگاهی کامل نسبت به نوع عمل، مراحل انجام آن، خطرات احتمالی، عوارض جانبی و روش‌های جایگزین، فرم‌های رضایت‌نامه رسمی را امضا کند. این رضایت‌نامه‌ها معمولاً شامل اطلاعات مربوط به بیهوشی نیز هستند و تأییدیه‌ای از رضایت داوطلبانه بیمار محسوب می‌شوند.

حضور همراه قانونی

وجود یکی از بستگان درجه یک بیمار در زمان بستری برای تأیید رسمی رضایت و حمایت از بیمار الزامی است. این همراه می‌تواند در مواقع ضروری با پزشک معالج ارتباط گرفته و تصمیم‌گیری در شرایط خاص را تسهیل کند.

ارائه مدارک پزشکی

تمامی مدارک مرتبط با پرونده سلامت بیمار از جمله کارت ملی، نتایج آزمایشات، گزارش‌های تصویربرداری (رادیولوژی، سونوگرافی، CT Scan، MRI ) و مشاوره‌های تخصصی باید همراه بیمار باشد. همچنین در صورت نیاز، در بیمارستان آزمایش‌های تکمیلی مانند نوار قلب یا عکس قفسه سینه انجام خواهد شد.

بهداشت پیش از عمل

شب قبل از جراحی استحمام با آب و صابون الزامی است. اصلاح موهای ناحیه جراحی باید فقط با ماشین برقی انجام شود؛ استفاده از تیغ یا ژیلت به‌دلیل احتمال ایجاد خراش و افزایش خطر عفونت ممنوع است. پس از استحمام، استفاده از لوسیون، پماد یا مواد آرایشی ممنوع است.

ناشتایی کامل

حداقل ۸ تا ۱۰ ساعت پیش از جراحی باید از مصرف هرگونه خوراکی و حتی نوشیدنی اجتناب شود. برای پیشگیری از برگشت محتویات معده به ریه‌ها در حین بیهوشی، از ساعت ۱۲ شب قبل از عمل باید از خوردن، نوشیدن و حتی مصرف آب خودداری شود. بهتر است شام سبک صرف شود.

اطلاع‌رسانی در مورد داروها و سابقه بیماری

در صورت مصرف داروهای خاص مانند آسپرین، وارفارین، داروهای کنترل دیابت یا وجود هرگونه حساسیت دارویی، بیمار باید تیم درمانی را مطلع سازد. همچنین اطلاع از سابقه بیماری‌ها یا جراحی‌های قبلی (مثل جراحی بینی) ضروری است.

آمادگی های عمومی قبل از جراحی

آمادگی های عمومی قبل از جراحی
لباس مناسب اتاق عمل: بیمار باید پیش از ورود به اتاق عمل، تمامی لباس‌های زیر خود را خارج کرده و لباس یک‌بار مصرف مخصوص اتاق عمل (گان) را که از پشت بسته می‌شود، به تن کند. همچنین استفاده از کلاه کاغذی یک‌بار مصرف برای پوشاندن کامل موها الزامی است.
حذف اشیاء و مواد خارجی: تمامی زیورآلات (گوشواره، گردنبند، انگشتر)، دندان مصنوعی، لنز چشمی، ناخن مصنوعی و لاک باید پیش از جراحی برداشته شوند. باقی ماندن این موارد ممکن است ایمنی بیمار را در طول عمل به خطر بیندازد.
تخلیه مثانه: پیش از انتقال به اتاق عمل، اطمینان از تخلیه کامل مثانه اهمیت دارد تا از ناراحتی و احتمال بروز عوارض طی جراحی جلوگیری شود.
پرهیز از مصرف سیگار: حداقل ۲۴ ساعت قبل از جراحی، بیمار باید از مصرف سیگار خودداری کند، چرا که سیگار موجب کاهش سطح اکسیژن خون، اختلال در ترمیم زخم و افزایش احتمال عوارض بیهوشی می‌شود.

مراقبت‌های پس از جراحی

مراقبت‌های پس از جراحی

تحرک زودهنگام برای پیشگیری از لخته

تحرک بعد از جراحی: یکی از مهم‌ترین خطرات پس از جراحی، تشکیل لخته خون در اندام‌های تحتانی است. بی‌تحرکی طولانی‌مدت باعث کاهش جریان خون و افزایش احتمال بروز این عارضه می‌شود.
زمان شروع حرکت: طبق نظر پزشک معالج، بیمار باید در اولین فرصت ممکن پس از جراحی از تخت بلند شده و شروع به حرکت کند. حتی راه رفتن کوتاه و آهسته می‌تواند تأثیر مثبتی در بهبود جریان خون داشته باشد.
تغذیه و مایعات: مصرف آب کافی در دوران بعد از جراحی باعث رقیق نگه‌داشتن خون، بهبود عملکرد کلیه‌ها و کمک به دفع مواد بیهوشی می‌شود.
داروهای پیشگیری از لخته: در برخی موارد، پزشک برای پیشگیری از ترومبوز، داروهای ضدانعقاد تجویز می‌کند. مصرف این داروها باید طبق دستور و به‌صورت دقیق انجام شود تا از بروز عوارض پیشگیری شود.

مراقبت از درن

آشنایی با درن: درن‌ها لوله‌های کوچکی هستند که در برخی جراحی‌ها (مانند لیپوماتیک) برای تخلیه ترشحات از بدن استفاده می‌شوند. یک سر درن داخل بدن قرار دارد و سر دیگر آن از بدن بیرون است.
نحوه نگهداری صحیح: درن باید همیشه پایین‌تر از محل جراحی نگه داشته شود تا ترشحات به‌درستی تخلیه شوند. برای جلوگیری از کشش روی پوست یا جابجایی درن، آن را به لباس خود سنجاق کنید.
مراقبت روزانه: میزان و نوع ترشحات خارج‌شده از درن باید روزانه بررسی شود. خروجی معمولاً به رنگ زرد روشن است. در صورت افزایش ناگهانی حجم، تغییر رنگ یا بوی نامطبوع، فوراً با پزشک خود تماس بگیرید.
دوش گرفتن با درن: درن مانعی برای حمام کردن نیست، اما باید با احتیاط و رعایت توصیه‌های پزشک دوش بگیرید تا از جدا شدن آن جلوگیری شود.
اقدامات پس از برداشتن درن: پس از خارج‌سازی درن، ناحیه باید برای ۲۴ ساعت پانسمان شود. معمولاً زخم کوچک باقی‌مانده طی یک روز بسته خواهد شد.
مراقبت‌های پس از جراحی

مراقبت از محل برش

بسته به نوع جراحی، محل برش ممکن است با بخیه، منگنه، چسب مایع یا نوار پوشیده شود. تمیزی محل زخم، تعویض به‌موقع پانسمان و بررسی روزانه زخم جهت شناسایی علائم عفونت (مانند قرمزی، تورم، ترشح بدبو یا تب) اهمیت بالایی دارد.

رژیم غذایی بعد از عمل

اگر جراحی تحت بیهوشی عمومی بوده، پس از چند ساعت و با اجازه پرستار، ابتدا با کمی آب شروع کرده و در صورت تحمل، به‌تدریج مایعات بیشتری مصرف شود. در جراحی‌هایی با بی‌حسی نخاعی، بیمار باید ۲۴ ساعت به پشت بخوابد تا از سردرد جلوگیری شود.

کنترل درد، تهوع و سایر علائم

وجود درد ناحیه جراحی، تهوع، سوزش گلو یا احساس ضعف پس از عمل طبیعی است. در صورت تهوع، سر بیمار باید به یک سمت چرخانده شود تا از ورود ترشحات به حلق جلوگیری شود.

ایستادن و شروع حرکت

برای خروج از تخت، ابتدا بیمار باید در لبه تخت بنشیند، چند دقیقه پاها را آویزان کند و پس از اطمینان از عدم سرگیجه، با کمک راه برود.

پیگیری، پانسمان و بخیه

پزشک هنگام ترخیص، دستورالعمل‌هایی در مورد استحمام، تعویض پانسمان و زمان کشیدن بخیه‌ها ارائه خواهد کرد. رعایت این موارد برای جلوگیری از عفونت و تسریع روند بهبودی الزامی است.

استفاده از گن یا شکم‌بند (در جراحی‌های زیبایی)

در برخی از جراحی های زیبایی، پزشک توصیه به استفاده از گن مخصوص برای فرم‌دهی و کاهش ورم خواهد کرد. رعایت زمان‌بندی استفاده از این وسایل در تسریع بهبودی مؤثر است.
مراقبت‌های پس از جراحی

کلام پایانی

جراحی، فراتر از یک اقدام درمانی ساده، نقطه‌ی شروع یک مسیر حساس و مسئولانه در فرآیند سلامت است. از لحظه تصمیم‌گیری برای انجام عمل تا آخرین روز بهبودی، هر مرحله نیازمند دقت، آگاهی و مشارکت فعال بیمار است. آمادگی جسمی، شفافیت ذهنی، پیروی منظم از دستورالعمل‌های پزشکی و ارتباط موثر با تیم درمان، همگی عواملی هستند که می‌توانند این مسیر را کوتاه‌تر، ایمن‌تر و پربازده‌تر سازند. با رعایت این اصول، بیمار نه‌تنها از بروز عوارض جلوگیری می‌کند، بلکه از تجربه‌ای آگاهانه و موفق در مسیر درمان خود بهره‌مند خواهد شد.
دکتر غلامحسین حیات‌اله بهترین جراح پلاستیک و زیبایی در خوزستان، با بهره‌گیری از تکنیک‌های نوین و تجهیزات روز، انواع جراحی‌های زیبایی را با دقت بالا و رویکردی تخصصی انجام می‌دهد. برای دریافت مشاوره و انتخاب بهترین مسیر درمان، همین حالا از طریق دکمه دریافت نوبت، وقت خود را رزرو کنید.

تب، درد شدید، تورم زیاد، ترشح بدبو یا قرمزی غیرعادی اطراف زخم.

بله. نباید لاک داشته باشید تا رنگ ناخن در پایش علائم حیاتی دیده شود.

معمولاً کمپرس سرد در ۲۴ تا ۴۸ ساعت اول مفید است، ولی باید با احتیاط و طبق توصیه پزشک انجام شود.

لیست نظرات

فاطمه غلامزاده

من غبغبمو لیپو کردم، خیلی راحت‌تر از چیزی بود که فکر می‌کردم جای زخمم خیلی ریزه اصلاً معلوم نیست. الان حس می‌کنم فرم صورتم جمع‌وجورتر شده خیلی ممنونم از اقای دکتر حیات اله

سمانه پیرنیا

من پیش آقای دکتر بلفاروپلاستی کردم راستش خیلی نترسیدم از عمل، بیشتر نگران بخیه‌ها بودم. ولی الان که چند هفته گذشته، خطش تقریباً محو شده. به نظرم اگه کسی واقعاً نیاز داره، ارزشش رو داره.

امیرعلی صابونیان

من چند هفته پیش عمل بینی انجام دادم و از نتیجه واقعاً راضیم. فرم بینی‌ام کاملاً طبیعی شده و نفس کشیدنم هم بهتر شده. از دقت، برخورد حرفه‌ای و حمایت بعد از عمل واقعاً تشکر می‌کنم. ممنون از تیم پزشکی فوق‌العاده‌تون


دکتر غلامحسین حیات اله | فوق تخصص جراحی پلاستیک و زیبایی